زمان تقریبی مطالعه: 32 دقیقه
 

اولین مسلمانان




در ابتدای بعثت،رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به مدت سه سال، به طور مخفیانه مردم را به دین اسلام دعوت می‌کردند؛ در این مدت فقط چند نفری از خاندان حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به دین اسلام گرویده بودند که در صدر آنها امیرالمومنین (علیه‌السّلام) و خدیجه (سلام‌الله‌علیها) قرار داشتند.


۱ - مقدمه


در هر انقلابی پیشگامانی هستند که پایه‌های انقلاب و نهضت بر دوش آنان قرار می‌گیرد، آنها در واقع وفادارترین عناصر انقلابی هستند؛ زیرا به هنگامی که پیشوا و رهبرشان از هر جهت تنهاست، گرد او را می‌گیرند و با اینکه از جهات مختلف در فشار قرار دارند و انواع خطرها از چهار طرف آنها را احاطه کرده، دست از یاری و فداکاری، بر نمی‌دارند. در آغاز اسلام نیز، پیشگامان و مؤمنان نخستین نیز، به مانند هر انقلاب دیگری، با مشکلات فراوانی روبرو بودند، آنها شکنجه و آزار می‌شدند، ناسزا می‌شنیدند، متهم می‌شدند، به زنجیر کشیده می‌شدند و کشته می‌شدند؛ ولی با این همه، با اراده‌ای آهنین و عزمی راسخ و ایمانی استوار، در این راه، گام گذاردند و به استقبال خطرها رفتند.

۲ - اولین مسلمان


در ابتدای بعثت،رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به مدت سه سال، به طور مخفیانه مردم را به دین اسلام دعوت می‌کردند؛ در این مدت فقط چند نفری از خاندان حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به دین اسلام گرویده بودند که در صدر آنها امیرالمومنین (علیه‌السّلام) و خدیجه (سلام‌الله‌علیها) قرار داشتند؛ محدثان و مورخان به اتفاق بر این مطلب تاکید دارند که در بین زنان، نخستین زنی که مسلمان شد، خدیجه (سلام‌الله‌علیها) همسر وفادار و فداکار پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود؛ اما در بین مردان، همه دانشمندان و مفسران شیعه، به اتفاق گروهی عظیم از دانشمندان اهل سنت، علی (علیه‌السّلام) را نخستین کسی می‌دانند که دعوت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را اجابت کرده است؛ شهرت این موضوع در میان دانشمندان، به حدی است که جمعی از آنان، ادعای اجماع و اتفاق بر آن کرده‌اند؛ از جمله قرطبی در کتاب تفسیرش، از حاکم نیشابوری نقل کرده که: «لا اعلم خلافاً بین اصحاب التواریخ ان علی بن ابیطالب رضی الله عنه اولهم اسلاماً و انما اختلفوا فی بلوغه؛
[۱] قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، تهران انتشارات ناصر خسرو، ۱۳۶۴ش، ج۸، ص۲۳۶    
در بین مورخان و سیره‌نگاران در اینکه علی بن ابیطالب (علیه‌السّلام) اولین کسی است که اسلام آورده اختلافی نیست آنچه که در آن اختلاف کرده‌اند تنها در بلوغش است.»
ابوجعفر اسکافی معتزلی نیز آورده: «روی الناس کافةً افتخار علی (علیه‌السّلام) بالسبق الی الاسلام؛
[۲] علامه امینی، عبد الحسین، الغدیر، قم، مرکز الغدیر، للدراسات الاسلامیه، چاپ اول، ۱۴۱۶، ج۳، ص۲۳۷.    
عموم مردم نقل کرده‌اند که افتخار اولین مسلمانی از آن علی (علیه‌السّلام) است.»
اجماعات دیگری نیز از سوی دیگر علما، نقل شده است و بر این امر تاکید می‌ورزند که حضرت اولین کسی بوده که اسلام آورده است.
[۳] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۰۹۴    

روایات نقل شده از سوی پیامبراکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، حضرت علی (علیه‌السّلام) و دیگر صحابه و تابعین در این زمینه نیز، خود شاهدی دیگر بر این مدعاست.
گروهی از دانشمندان اهل سنت، از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل کرده‌اند که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دست علی (علیه‌السّلام) را گرفت و فرمود:
«ان هذا اول من آمن بی و هذا اول من یصافحنی و هذا صدیق الاکبر؛ علی (علیه‌السّلام) اول کسی است که به من ایمان آورد و اول کسی است که با من بیعت کرده و اوست صدیق اکبر.»
[۴] شیخ مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳، ج۱، ص۳۱-۳۲.    
[۵] حلبی شافعی، ابوالفرج، السیره الحلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۱، ص۵۲۴.
[۶] رواندی، نجم الدین، شرف النبی، تهر ان، انتشارات بابک، ۱۳۶۱، ج۵، ص۵۱۵

نیز از ایشان (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) روایت شده که «هذا اول من آمن بی و صدقنی و صلی معی.»
[۷] معتزلی، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۰۴، ج۱۳، ص۲۲۵    
و نیز روایت شده «اولکم وروداً علی الحوض اسلاماً علی بن ابیطالب (علیه‌السّلام).»
[۸] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۰۹۱.    
[۹] معتزلی، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۰۴، ج۱۳، ص۲۲۵    

خود حضرت (علیه‌السّلام) نیز در نهج‌البلاغه فرمودند: «لن‌یسرع احد قبلی الی دعوة الحق؛
[۱۰] امام علی، نهج البلاغه، ج۱، ص۱۲۹    
هیچ کس پیش از من به پذیرش دعوت حق نشتافت.» ایشان در حوادث و وقایع پیش آمده در زمان حکومتشان علی‌الخصوص در جنگ صفین نیز، بارها در جمع عده بسیاری از صحابه و تابعین، متذکر این امر شده، به این فضیلتشان احتجاج کردند و احدی از دشمنانش این فضیلت را انکار ننموده و در آن تشکیک نکرده‌اند و این منصب را به کسی دیگر منتسب نکردند.
[۱۱] منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد‌هارون، قاهره، مؤسسه العربیه الحدیثه، چاپ د وم، ۱۳۸۲ق، افست قم، کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۰۴، ص۴۹۰.    
[۱۲] عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت، دارالهادی، دار السیره، چاپ چهارم، ۱۴۱۵، ج۲، ص۳۲۲
صحابه و تابعین نیز بر این امر صحه گذاشته،
[۱۳] منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد‌هارون، قاهره، مؤسسه العربیه الحدیثه، چاپ د وم، ۱۳۸۲ق، افست قم، کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۰۴، ص۱۰۳.    
[۱۴] منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد‌هارون، قاهره، مؤسسه العربیه الحدیثه، چاپ د وم، ۱۳۸۲ق، افست قم، کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۰۴، ص ۳۵۵-۳۵۶.    
بسیاری از آنان در احتجاجات و مکتوباتشان با معاویه، همواره بر این امر تاکید می‌ورزیدند که ایشان اولین کسی است که «اجاب و اناب و وافق و اسلم برسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم).»
[۱۵] منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد‌هارون، قاهره، مؤسسه العربیه الحدیثه، چاپ د وم، ۱۳۸۲ق، افست قم، کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۰۴، ص۱۱۸.    
[۱۶] منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد‌هارون، قاهره، مؤسسه العربیه الحدیثه، چاپ د وم، ۱۳۸۲ق، افست قم، کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۰۴، ص۳۱۷.    
[۱۷] منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد‌هارون، قاهره، مؤسسه العربیه الحدیثه، چاپ د وم، ۱۳۸۲ق، افست قم، کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۰۴، ص۳۵۵.    

مسعودی در مروج الذهب نقل می‌کند: «بسیاری از مردم بر این عقیده‌اند که علی بن ابیطالب (علیه‌السّلام) هرگز به خدا شرک نورزید تا از نو اسلام بیاورد بلکه او در همه کارهایش پیرو پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود و به او اقتدا می‌کرد.به همین حال بود تا اینکه بالغ شد و خداوند او را همچون پیامبرش هدایت کرد و از لغزش‌ها مصون نگه داشت.»
[۱۸] مسعودی، مروج الذهب، تحقیق اسعد داغر، قم، دارالهجره، چاپ دوم، ۱۴۰۹، ج۲، ص۲۷۷


۳ - رد ابوبکر بعنوان اولین مسلمان


عده‌ای از مورخین و سیره‌نویسان از زید بن حارثه یا ابوبکر بعنوان اولین مسلمان یاد کرده‌اند؛
[۱۹] ابن کثیر، البدایه و النهایه، بیروت، دا رالفکر، ۱۹۸۶، ج۳، ص۲۶.
[۲۰] بلاذری، انساب الاشراف، تحقیق سهیل ذکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۱۱۲.    
[۲۱] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ د وم، ۱۹۶۷، ج۲، ص۶۱.    
اما این اقوال به دلایلی علاوه بر دلایل فوق، مردود است:
اولاً: همان گونه که گروهی از اهل سنت، در برخی از روایات خود، بدان اشاره کرده‌اند، ابوبکر پنجاهمین نفری بود که اسلام آورد.
[۲۲] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ د وم، ۱۹۶۷، ج۲، ص۳۱۵    

ثانیاً: از اسماء دختر ابوبکر نقل شده که «چون پدرم اسلام آورد به خانه آمد، همه ما اسلام آوردیم، عایشه هم اسلام آورد، در حالی که کوچک بود.»
[۲۳] کراجکی، ابوالفتح، کنزالفوائد، قم، دار الذخائر، ۱۴۱۰، ج۱، ص۲۷۰
این روایت دلیل دیگری بر تاخّر اسلام ابوبکر است؛ چرا که زمان تولد عایشه، معلوم و معروف است که سال پنجم بعد از بعثت بوده است.
ثالثاً: به قول دانشمند معروف ابوجعفر اسکافی معتزلی اگر ابوبکر سبقت در اسلام داشته؛ چرا خودش به این موضوع بعنوان یک فضیلت در هیچ موردی از جمله در سقیفه احتجاج و استدلال نکرده و هیچ یک از هواداران او از صحابه نیز چنین ادعایی را مطرح نکرده‌اند.
[۲۴] معتزلی، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۰۴، ج۱۳، ص۲۲۴    

بعلاوه روایات تاریخی دیگری نیز نقل شده است که حاکی از آن است که ایمان او متاخّرتر از علی (علیه‌السّلام) و خدیجه (سلام‌الله‌علیها) و...بوده است.
[۲۵] یعقوبی، احمد بن یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارصا در، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۲، ص۲۳.    
[۲۶] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۴۰-۲۵۰.    
[۲۷] ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادرعطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ج۳، ص۱۵.    
[۲۸] مسعودی، مروج الذهب، تحقیق اسعد داغر، قم، دارالهجره، چاپ دوم، ۱۴۰۹، ج۲، ص۲۷۷
گویا این ادعا به دوران بعد از خلافت خلفای اربعه می‌رسد و بعد از شهادت علی (علیه‌السّلام) وضع شده است و چه بسا معاویه دستور این کار را داده باشد و در اقصی نقاط سرزمین‌های اسلامی پخش کرده باشد.
[۲۹] عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت، دارالهادی، دار السیره، چاپ چهارم، ۱۴۱۵، ج۲، ص۳۲۴-۳۳۰

علامه سید جعفر مرتضی عاملی در کتابش الصحیح من سیرة النبی الاعظم با دلایلی مستدل، مفصل به این موضوع پرداخته و علی (علیه‌السّلام) را بعنوان اولین مسلمان معرفی کرده‌اند.
[۳۰] عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت، دارالهادی، دار السیره، چاپ چهارم، ۱۴۱۵، ج۲، ص۳۲۴-۳۳۰


۴ - اولین مسلمانان


پس از امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) و خدیجه (سلام‌الله‌علیها)، جعفر بن ابیطالب اسلام آورد؛
[۳۱] ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴.
[۳۲] کراجکی، ابوالفتح، کنزالفوائد، قم، دار الذخائر، ۱۴۱۰، ج۱، ص۲۷۰.
[۳۳] ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۱، ص۲۸۷    
شیخ صدوق در امالی، از رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل کرده‌اند که «جعفر پیش از اسلام نیز موحد بوده و هیچ‌گاه بت نپرستیده است.»
[۳۴] شیخ صدوق، امالی، قم، کتابخانه اسلامیه، ۱۳۶۳ش، ص۷۵.
پس از جعفر، زید بن حارثه ایمان آورد،
[۳۵] ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴
فاطمه بنت اسد، مادر امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) نیز، دومین زنی بود که اسلام را پذیرا شد.
[۳۶] عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت، دارالهادی، دار السیره، چاپ چهارم، ۱۴۱۵، ج۲۲، ص۱۶۸    
ابوذر غفاری،
[۳۷] ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴.
[۳۸] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۳۸.    
[۳۹] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ د وم، ۱۹۶۷، ص۳۱۷.
[۴۰] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۱، ص۲۵۲    
عمر بن عنبسه اسلمی،
[۴۱] ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴
خالد بن سعید،
[۴۲] ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴
عتبة بن غزوان،
[۴۳] یعقوبی، احمد بن یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارصا در، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۲، ص۲۳    
حمزه بن عبدالمطلب
[۴۴] ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴
و عبیدة بن حارث
[۴۵] ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴
از دیگر متقدمان و پیشگامان در قبول اسلام بر شمرده شدند.
ابن اسحاق در کتابش، هشت نفر را به عنوان مسلمانان نخستین، ذکر کرده که درباره تعدادی از آنان اختلاف است و لذا گروهی از مورخان و محققان با او مخالفت کرده و گزارش وی را نپذیرفته‌اند.

۴.۱ - دیگر مسلمانان


دیگر مسلمانانی که مورخان و سیره نویسان از آنان بعنوان اولین مسلمانان یاد کرده‌اند. عبارتند از:
خبات بن ارت
[۴۶] ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴.
[۴۷] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
[۴۸] یعقوبی، احمد بن یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارصا در، چاپ دوم، ۱۹۸۸،، ج۲، ص۲۳    

ابوبکر
[۴۹] ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴.
[۵۰] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۰.    
[۵۱] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۰.    

عثمان بن عفان
[۵۲] ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴.
[۵۳] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۰.    
[۵۴] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۰    

طلحة بن عبیدالله
[۵۵] ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴.
[۵۶] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۰.    
[۵۷] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۰    

زبیر بن عوام
[۵۸] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۰.    

سعد بن ابی و قاص
[۵۹] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۱.    

عبد الرحمن بن عوف
[۶۰] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۰.    

سعید بن زید و همسرش فاطمه بنت عمر بن خطاب
[۶۱] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
[۶۲] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۲.    

صهیب
[۶۳] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
[۶۴] ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۲، ص۴۱۹.    
[۶۵] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۲، ص۷۲۸.    
[۶۶] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۶۱    

بلال حبشی
[۶۷] ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۱، ص۱۴۸.    
[۶۸] ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۱، ص۲۴۳.    
[۶۹] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۱، ص۱۷۸    

عمار بن یاسر
[۷۰] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
[۷۱] ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴.
[۷۲] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۶۰.    

سمیه
[۷۳] ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۴، ص۳۷۹.    
[۷۴] ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴.

سلمان فارسی
[۷۵] ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۲، ص۲۶۵.    
[۷۶] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۲، ص۶۳۴.    
[۷۷] ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۱، ص۱۴۸.    

مقداد بن عمرو
[۷۸] ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۴، ص۴۷۶.    

عبدالله بن مسعود
[۷۹] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
[۸۰] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۴    

ارقم بن ابی ارقم
[۸۱] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۲.    
[۸۲] ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۱، ص۷۴.    
[۸۳] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۱، ص۱۳۱.    

ابو عبیده جراح
[۸۴] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۲.    
[۸۵] ابن اثیر، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۵، ص۲۰۵.    

ابو سلمه مخزومی
[۸۶] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۲.    
[۸۷] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۴، ص۱۶۸۲.    
[۸۸] بلاذری، انساب الاشراف، تحقیق سهیل ذکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱۱، ص۱۸    

عثمان بن مظعون
[۸۹] ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۳، ص۴۹۵.    
[۹۰] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۰۵۳    
او سیزدهمین نفری بود که اسلام را پذیرفت.
قدامة بن مظعون
[۹۱] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
[۹۲] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۳.    
[۹۳] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۲۷۷    

عبدالله بن مظعون
[۹۴] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
[۹۵] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۲.    
[۹۶] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۲۷۷    

اسماء بنت ابی‌بکر
[۹۷] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
[۹۸] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۲    

عمیر بن ابی وقاص
[۹۹] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
[۱۰۰] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۴    

سلیط بن عمرو عامری
[۱۰۱] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
[۱۰۲] ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۲، ص۲۸۸.    
[۱۰۳] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۶    

حاطب بن عمرو
[۱۰۴] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
[۱۰۵] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۶.    
[۱۰۶] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۱، ص۳۱۱    

عیاش بن ابی ربیعه و همسرش اسماء بنت سلامه
[۱۰۷] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
[۱۰۸] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۲۳۰.    
[۱۰۹] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۶    

خنیس بن حذافه
[۱۱۰] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
[۱۱۱] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۶.    
[۱۱۲] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۲، ص۴۵۲    

عامر بن ربیعه
[۱۱۳] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
[۱۱۴] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۶.    
[۱۱۵] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۲، ص۷۹۰    

عبدالله بن جحش
[۱۱۶] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
[۱۱۷] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۷.    
[۱۱۸] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۸۷۷    

ابو احمد بن جحش
[۱۱۹] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
[۱۲۰] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۷    

حاطب بن حارث و همسرش فاطمه بنت مجلّل
[۱۲۱] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
[۱۲۲] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۷.    
[۱۲۳] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۱، ص۳۱۲    

خطاب بن حارث و همسرش فکیهه
[۱۲۴] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
[۱۲۵] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۷.    
[۱۲۶] ابن اثیر، ابوالحسن، ا سد الغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۱، ص۶۱۴    

معمر بن حارث
[۱۲۷] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
[۱۲۸] ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۴، ص۴۵۸.    
[۱۲۹] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۴۳۳    

سائب بن عثمان بن مظعون
[۱۳۰] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳    .
[۱۳۱] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۸.    
[۱۳۲] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۲، ص۵۷۵    

مطلب بن ازهر و همسرش رمله
[۱۳۳] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
[۱۳۴] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۷.    
[۱۳۵] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۴۰۱    

نحّام (نعیم بن عبدالله)
[۱۳۶] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
[۱۳۷] ابن اثیر، ابوالحسن، ا سد الغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۴، ص۵۷۰.    
[۱۳۸] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۸    

عامر بن فهیره
[۱۳۹] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
[۱۴۰] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۹.    
[۱۴۱] ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۲، ص۷۹۶    

خالد بن سعید و همسرش امینه
[۱۴۲] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
[۱۴۳] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۹.    
[۱۴۴] ابن اثیر، ابوالحسن، اسد الغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۱، ص۵۷۴    

ابو حذیفه
[۱۴۵] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
[۱۴۶] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۹.    

واقد بن عبدالله
[۱۴۷] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
[۱۴۸] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۹.    
[۱۴۹] ابن اثیر، ابوالحسن، ا سد الغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۴، ص۶۵۶    

خالد بن بکیر
[۱۵۰] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
[۱۵۱] ابن اثیر، ابوالحسن، اسد الغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۱، ص۵۷۴

عاقل بن بکیر
[۱۵۲] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
[۱۵۳] ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۳، ص۱۲.    
[۱۵۴] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۶۰    

عامر بن بکیر
[۱۵۵] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
[۱۵۶] ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۳، ص۱۴    

ایاس بن بکیر
[۱۵۷] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
[۱۵۸] ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۱، ص۳۳۴    

مسعود بن قاری
[۱۵۹] ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
[۱۶۰] ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۴    

مصعب بن عمیر
[۱۶۱] یعقوبی، احمد بن یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارصا در، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۲، ص۲۳.    
[۱۶۲] ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۵، ص۱۷۵    

سپس، دیگر مردان و زنان، به اسلام گرویدند و اسلام گسترش یافت تا اینکه با ورود حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به مدینه، این دین رفته رفته عالم‌گیر شد.

۵ - پانویس

 
۱. ↑ قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، تهران انتشارات ناصر خسرو، ۱۳۶۴ش، ج۸، ص۲۳۶    
۲. ↑ علامه امینی، عبد الحسین، الغدیر، قم، مرکز الغدیر، للدراسات الاسلامیه، چاپ اول، ۱۴۱۶، ج۳، ص۲۳۷.    
۳. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۰۹۴    
۴. ↑ شیخ مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳، ج۱، ص۳۱-۳۲.    
۵. ↑ حلبی شافعی، ابوالفرج، السیره الحلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۱، ص۵۲۴.
۶. ↑ رواندی، نجم الدین، شرف النبی، تهر ان، انتشارات بابک، ۱۳۶۱، ج۵، ص۵۱۵
۷. ↑ معتزلی، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۰۴، ج۱۳، ص۲۲۵    
۸. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۰۹۱.    
۹. ↑ معتزلی، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۰۴، ج۱۳، ص۲۲۵    
۱۰. ↑ امام علی، نهج البلاغه، ج۱، ص۱۲۹    
۱۱. ↑ منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد‌هارون، قاهره، مؤسسه العربیه الحدیثه، چاپ د وم، ۱۳۸۲ق، افست قم، کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۰۴، ص۴۹۰.    
۱۲. ↑ عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت، دارالهادی، دار السیره، چاپ چهارم، ۱۴۱۵، ج۲، ص۳۲۲
۱۳. ↑ منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد‌هارون، قاهره، مؤسسه العربیه الحدیثه، چاپ د وم، ۱۳۸۲ق، افست قم، کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۰۴، ص۱۰۳.    
۱۴. ↑ منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد‌هارون، قاهره، مؤسسه العربیه الحدیثه، چاپ د وم، ۱۳۸۲ق، افست قم، کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۰۴، ص ۳۵۵-۳۵۶.    
۱۵. ↑ منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد‌هارون، قاهره، مؤسسه العربیه الحدیثه، چاپ د وم، ۱۳۸۲ق، افست قم، کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۰۴، ص۱۱۸.    
۱۶. ↑ منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد‌هارون، قاهره، مؤسسه العربیه الحدیثه، چاپ د وم، ۱۳۸۲ق، افست قم، کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۰۴، ص۳۱۷.    
۱۷. ↑ منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد‌هارون، قاهره، مؤسسه العربیه الحدیثه، چاپ د وم، ۱۳۸۲ق، افست قم، کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۰۴، ص۳۵۵.    
۱۸. ↑ مسعودی، مروج الذهب، تحقیق اسعد داغر، قم، دارالهجره، چاپ دوم، ۱۴۰۹، ج۲، ص۲۷۷
۱۹. ↑ ابن کثیر، البدایه و النهایه، بیروت، دا رالفکر، ۱۹۸۶، ج۳، ص۲۶.
۲۰. ↑ بلاذری، انساب الاشراف، تحقیق سهیل ذکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۱۱۲.    
۲۱. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ د وم، ۱۹۶۷، ج۲، ص۶۱.    
۲۲. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ د وم، ۱۹۶۷، ج۲، ص۳۱۵    
۲۳. ↑ کراجکی، ابوالفتح، کنزالفوائد، قم، دار الذخائر، ۱۴۱۰، ج۱، ص۲۷۰
۲۴. ↑ معتزلی، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۰۴، ج۱۳، ص۲۲۴    
۲۵. ↑ یعقوبی، احمد بن یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارصا در، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۲، ص۲۳.    
۲۶. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۴۰-۲۵۰.    
۲۷. ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادرعطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ج۳، ص۱۵.    
۲۸. ↑ مسعودی، مروج الذهب، تحقیق اسعد داغر، قم، دارالهجره، چاپ دوم، ۱۴۰۹، ج۲، ص۲۷۷
۲۹. ↑ عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت، دارالهادی، دار السیره، چاپ چهارم، ۱۴۱۵، ج۲، ص۳۲۴-۳۳۰
۳۰. ↑ عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت، دارالهادی، دار السیره، چاپ چهارم، ۱۴۱۵، ج۲، ص۳۲۴-۳۳۰
۳۱. ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴.
۳۲. ↑ کراجکی، ابوالفتح، کنزالفوائد، قم، دار الذخائر، ۱۴۱۰، ج۱، ص۲۷۰.
۳۳. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۱، ص۲۸۷    
۳۴. ↑ شیخ صدوق، امالی، قم، کتابخانه اسلامیه، ۱۳۶۳ش، ص۷۵.
۳۵. ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴
۳۶. ↑ عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت، دارالهادی، دار السیره، چاپ چهارم، ۱۴۱۵، ج۲۲، ص۱۶۸    
۳۷. ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴.
۳۸. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۳۸.    
۳۹. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ د وم، ۱۹۶۷، ص۳۱۷.
۴۰. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۱، ص۲۵۲    
۴۱. ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴
۴۲. ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴
۴۳. ↑ یعقوبی، احمد بن یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارصا در، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۲، ص۲۳    
۴۴. ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴
۴۵. ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴
۴۶. ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴.
۴۷. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
۴۸. ↑ یعقوبی، احمد بن یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارصا در، چاپ دوم، ۱۹۸۸،، ج۲، ص۲۳    
۴۹. ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴.
۵۰. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۰.    
۵۱. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۰.    
۵۲. ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴.
۵۳. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۰.    
۵۴. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۰    
۵۵. ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴.
۵۶. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۰.    
۵۷. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۰    
۵۸. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۰.    
۵۹. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۱.    
۶۰. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۰.    
۶۱. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
۶۲. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۲.    
۶۳. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
۶۴. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۲، ص۴۱۹.    
۶۵. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۲، ص۷۲۸.    
۶۶. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۶۱    
۶۷. ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۱، ص۱۴۸.    
۶۸. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۱، ص۲۴۳.    
۶۹. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۱، ص۱۷۸    
۷۰. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
۷۱. ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴.
۷۲. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۶۰.    
۷۳. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۴، ص۳۷۹.    
۷۴. ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴.
۷۵. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۲، ص۲۶۵.    
۷۶. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۲، ص۶۳۴.    
۷۷. ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۱، ص۱۴۸.    
۷۸. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۴، ص۴۷۶.    
۷۹. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
۸۰. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۴    
۸۱. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۲.    
۸۲. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۱، ص۷۴.    
۸۳. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۱، ص۱۳۱.    
۸۴. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۲.    
۸۵. ↑ ابن اثیر، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۵، ص۲۰۵.    
۸۶. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۲.    
۸۷. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۴، ص۱۶۸۲.    
۸۸. ↑ بلاذری، انساب الاشراف، تحقیق سهیل ذکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱۱، ص۱۸    
۸۹. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۳، ص۴۹۵.    
۹۰. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۰۵۳    
۹۱. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
۹۲. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۳.    
۹۳. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۲۷۷    
۹۴. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
۹۵. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۲.    
۹۶. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۲۷۷    
۹۷. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
۹۸. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۲    
۹۹. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
۱۰۰. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۴    
۱۰۱. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
۱۰۲. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۲، ص۲۸۸.    
۱۰۳. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۶    
۱۰۴. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
۱۰۵. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۶.    
۱۰۶. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۱، ص۳۱۱    
۱۰۷. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
۱۰۸. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۲۳۰.    
۱۰۹. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۶    
۱۱۰. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
۱۱۱. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۶.    
۱۱۲. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۲، ص۴۵۲    
۱۱۳. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
۱۱۴. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۶.    
۱۱۵. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۲، ص۷۹۰    
۱۱۶. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
۱۱۷. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۷.    
۱۱۸. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۸۷۷    
۱۱۹. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
۱۲۰. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۷    
۱۲۱. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
۱۲۲. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۷.    
۱۲۳. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۱، ص۳۱۲    
۱۲۴. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
۱۲۵. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۷.    
۱۲۶. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، ا سد الغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۱، ص۶۱۴    
۱۲۷. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
۱۲۸. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۴، ص۴۵۸.    
۱۲۹. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۴۳۳    
۱۳۰. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳    .
۱۳۱. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۸.    
۱۳۲. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۲، ص۵۷۵    
۱۳۳. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
۱۳۴. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۷.    
۱۳۵. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۴۰۱    
۱۳۶. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
۱۳۷. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، ا سد الغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۴، ص۵۷۰.    
۱۳۸. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۸    
۱۳۹. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
۱۴۰. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ص۲۵۹.    
۱۴۱. ↑ ابن عبدالبر، استیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۲، ص۷۹۶    
۱۴۲. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
۱۴۳. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۹.    
۱۴۴. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، اسد الغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۱، ص۵۷۴    
۱۴۵. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
۱۴۶. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۹.    
۱۴۷. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
۱۴۸. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۹.    
۱۴۹. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، ا سد الغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۴، ص۶۵۶    
۱۵۰. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
۱۵۱. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، اسد الغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۱، ص۵۷۴
۱۵۲. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
۱۵۳. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۳، ص۱۲.    
۱۵۴. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۶۰    
۱۵۵. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
۱۵۶. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۳، ص۱۴    
۱۵۷. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۴.    
۱۵۸. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۱، ص۳۳۴    
۱۵۹. ↑ ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۱۴۳.    
۱۶۰. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۱، ص۲۵۴    
۱۶۱. ↑ یعقوبی، احمد بن یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارصا در، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۲، ص۲۳.    
۱۶۲. ↑ ابن اثیر، ابوالحسن، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۵، ص۱۷۵    


۶ - منبع

سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «اولین مسلمانان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۵/۲۶.    


رده‌های این صفحه : ابوبکر | تاریخ اسلام | تاریخ زندگانی امام علی | تاریخ معصومان | صحابه | مقالات پژوهه




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.